چگونه چک برگشتی را به اجرا بگذاریم؟
(نحوه اجرا گذاشتن چک برگشتی)
چگونه برای چک برگشتی شکایت کنیم؟
این روز ها استفاده از چک رواج زیادی دارد، و به طبع آن چک زیادی هم برگشت می خورند. در این مطلب ما می خواهیم به زبان ساده شما را برای به اجرا گذاشتن چک برگشتی و پیگیری قانونی آن راهنمایی کنیم.
به سه روش می توانیم برای وصول چک برگشتی اقدام کنیم:
- اقامه دعوای حقوقی
- درخواست صدور اجرائیه از اداره ثبت اسناد و املاک کشور
- طرح شکایت کیفری
وصول وجه چک از طریق اقامه دعوای حقوقی
دارنده چک برگشتی می تواند علیه صادرکننده اقدام کرده و الزام او به پرداخت مبلغ چک به علاوه خسارت دیرکرد در پرداخت را تقاضا نماید. اگر چک پشت نویسی شده یا صادرکننده برای تضمین پرداخت وجه آن ضامن معرفی کرده باشد، دارنده می تواند علیه پشت نویس ها و ضامن صادرکننده نیز طرح دعوا نماید. دارنده چک برگشتی می تواند تمام وجه چک را از هر کدام که بخواهد مطالبه نماید.
ضمنا دارنده می تواند ضمن دادخواست مطالبه وجه چک یا به موجب دادخواست جداگانه، خسارت دیرکرد و خسارات مربوط به دادرسی را نیز مطالبه نماید. صادرکننده، پشت نویس ها و ضامنین نسبت به خسارات دادرسی نیز مسئولند اما خسارات دیرکرد تنها از صادر کننده قابل مطالبه است.
مطالبه خسارت دیرکرد وجه چک از تاریخ سررسید مندرج در چک و بر اساس نرخ رسمی تورم که از طرف بانک مرکزی تعیین و اعلام می شود میسر خواهد بود.
جهت طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک باید به دادگاه محل وقوع عقد یا قرارداد یعنی محل صدور چک یا به دادگاه محل انجام تعهد یعنی محل استقرار بانک و یا به دادگاه محل اقامت صادرکننده مراجعه کند.
مطالبه وجه چک از طریق درخواست صدور اجرائیه از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور
چک های بر عهده بانک هایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور تاسیس شده اند و همچنین شعب آنها در خارج از کشور در حکم سند لازم الاجراست و می توان اجرای آنها را از اداره ثبت اسناد تقاضا نمود.
اجرائیه اداره ثبت برای مطالبه وجه چک، تنها علیه صادرکننده قابل صدور است و نمی توان به استناد این اجرائیه به پشت نویس ها و ضامنان مراجعه کرد. البته در صورتی که چک به نمایندگی صادر شده باشد، اجرائیه به نحو تضامن علیه نماینده و صاحب حساب صادر می شود.
جهت صدور اجرائیه، ارائه اصل چک و اصل گواهی عدم پرداخت صادره از سوی بانک به اداره ثبت ضروری است. در صورتی که چک به علت کسری موجودی صادرکننده برگشت خورده و دارنده اصل چک را به بانک تسلیم نموده باشد، گواهی عدم پرداخت صادره جانشین اصل چک خواهد بود.
اگر علت صدور گواهی عدم پرداخت، عدم مطابقت امضاء مندرج در چک با نمونه امضاء صادرکننده در بانک باشد، نمی توان برای وصول وجه چک از اداره ثبت، تقاضای صدور اجرائیه نمود و تنها اقامه دعوا در محاکم دادگستری میسر می باشد.
چک، فقط نسبت به مبلغی که در آن قید شده، یعنی اصل مبلغ چک در حکم سند لازم الاجرا بوده و از طریق اجرائیه ثبتی قابل وصول می باشد؛ پس مطالبه خسارت دیرکرد در پرداخت وجه چک از طریق اجرای ثبت ممکن نیست.
ضمنا وجه چک هایی که به صورت مشروط یا معلق صادر شده باشند و این شروط در متن چک قید شده باشد، از طریق اجرای ثبت قابل مطالبه نمی باشد. وصول وجه چک مشروط یا معلق صرفا از طریق طرح دعوا در دادگاه عمومی حقوقی میسر است.
جهت صدور اجرائیه، اداره ثبت محل وقوع بانک محال علیه می باشد. بانک محال علیه همان شعبه ای است که صادرکننده در آن اقدام به افتتاح حساب نموده است.
شایان ذکر است اداره ثبت محل وقوع شعبه ای که اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت نموده است، صلاحیت صدور اجرائیه را ندارد و در مورد چک های صادره عهده شعب بانک های ایرانی واقع در خارج از کشور نیز، اداره ثبت تهران صالح می باشد.
طرح شکایت کیفری جهت وصول وجه چک
در صورتی که چک صادر شده در ایران بر عهده بانک های ایرانی یا بر عهده یک بانک خارج از ایران منجر به صدور گواهی عدم پرداخت شده باشد، در مراجع کیفری قابل تعقیب است. طرح شکایت در این مورد صرفا موجب تعیین مجازات برای صادرکننده چک پرداخت نشدنی خواهد بود؛ به همین جهت شاکی باید همزمان با طرح شکایت، مبلغ چک و خسارات وارده را نیز مطالبه نماید که در همان دادگاه کیفری رسیدگی کننده مورد بررسی قرار می گیرد.
طرح شکایت کیفری به عنوان صدور چک پرداخت نشدنی فقط علیه شخص صادرکننده میسر می باشد و ظهرنویسان و ضامنان تنها نسبت به پرداخت اصل مبلغ چک و خسارات مسئول شناخته می شوند. در صورت صدور چک به نمایندگی از طرف صاحب حساب، طرح شکایت صرفا علیه نماینده ممکن است؛ هرچند نماینده و صاحب حساب در خصوص پرداخت وجه چک مسئولیت تضامنی دارند. فوت صادرکننده نیز از موجبات موقوفی تعقیب بوده و طرح شکایت علیه ورثه قابل تصور نیست.
برای آن که شکایت مطروحه قابل استماع باشد لازم است ظرف 6 ماه از تاریخ صدور چک، گواهی عدم پرداخت اخذ و ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، طرح شکایت شده باشد. عدم رعایت مواعد فوق، دارنده را از امکان طرح شکایت علیه صادرکننده محروم می کند.
ضمنا حق طرح شکایت کیفری تنها متعلق به دارنده چک است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه نموده و گواهی عدم پرداخت به نام خود دریافت نموده است. در صورتی که چک برای اولین بار به بانک ارائه شده و گواهی عدم پرداخت نیز صادر شده باشد و دارنده چک را به شخص دیگری منتقل نماید، منتقل الیه حق طرح شکایت در مراجع کیفری را ندارد؛ مگر آنکه انتقال به صورت قهری و به موجب ارث باشد. همچنین انتقال چک به دیگری پس از طرح شکایت نیز موجب موقوفی تعقیب می باشد؛ مگر آنکه انتقال به واسطه ارث باشد.
جهت طرح شکایت کیفری دادگاه کیفری محل وقوع بانک، صلاحیت رسیدگی به جرم صدور چک پرداخت نشدنی را خواهد داشت.