منظور از حق کسب و پیشه
یکی از موضوعات رایج در بحث حقوق و تکالیف میان موجر و مستاجر بحث پرداخت حق کسب و پیشه است که به این موضوع خواهیم پزداخت. در‌صورتی‌که مستاجر یک‌ملک‌تجاری طی سال ها فعالیت آن‌را به‌واسطه کسب‌و‌پیشه‌خاصی به‌شهرت رسانده‌باشد، میتواند بابت‌این‌تلاش خود حق کسب و پیشه طلب کند. باید گفت حق کسب و پیشه جز دعاوی ملکی می باشد. پس با اعتماد به وکیل ملکی می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
حق کسب و پیشه چیست؟
حق کسب و پیشه به‌معنای شهرت تجاری و قدرت جذب‌مشتری توسط مستاجر یک‌ملک تجاری در طول مدت کسب‌و پیشه و تجارت در آن مکان‌تجاری‌است. به عنوان مثال، در صورتی که مستاجری یک مغازه خالی و بدون فعالیت تجاری را مدت دو تا سه سال اجاره کند و در این مدت با تبدیل این مغازه به یک اغذیه فروشی معروف یا یک فروشگاه برند، باعث شود تا ارزش افزوده ویژه‌ای به آن مغازه اضافه شود، حق کسب و پیشه به آن تعلق می گیرد.
در این شرایط شاید بتوان تصور کرد مستاجر این حق را دارد تا پس از چند سال فعالیت تجاری در یک مکان خاص و ایجاد ارزش افزوده تجاری برای آن مکان، حقی را به عنوان حق کسب و پیشه در محل، از مالک مطالبه کند.
حق کسب و پیشه چگونه قابل مطالبه است؟
قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 به تصویب رسید. بر اساس آن حق مستقلی را به نام حق کسب و پیشه برای مستاجر به رسمیت شناخت.
لازم به ذکر است این حق در نتیجه مرور زمان و کسب شهرت و اعتبار تجاری و کسب مشتری در یک مکان تجاری خاص، برای مستاجر ایجاد می‌شد. در حقیقت حق کسب و پیشه به واسطه اجاره ملک تجاری، خود به خود برای مستاجر ایجاد نمی شود، بلکه در صورت تلاش مستاجر برای کسب شهرت تجاری و جذب مشتری، در طول زمان ایجاد می گردد.
گفتنی است حق‌کسب‌و‌پیشه میزان مشخصی ندارد. با‌این‌حال اگر در قرارداد‌اجاره حق‌واگذاری مورد اجاره به‌دیگری به‌مستاجر داده‌شده‌باشد، مستاجر میتواند به‌موجب سند رسمی، مکان تجاری را به مستاجر‌دیگری اجاره‌دهد. اگر در ازای این واگذاری، حق‌کسب‌و‌پیشه خود را مطالبه کند، اما اگر در قرارداد اجاره، حق واگذاری مورد اجاره به دیگری سلب شده باشد لگر مالک بخواهد ملک را تخلیه کند در این صورت، در پایان قرارداد باید مبلغی را به عنوان حق‌کسب‌و‌پیشه و تجارت به مستاجر پرداخت کند.
از سوی دیگر باید توجه کرد مطالبه حق‌کسب‌و‌پیشه بر اساس قانون سال 56 به رسمیت شناخته‌شده‌است. اما در قانون روابط موجر و مستاجر سال 1376 دیگر اشاره ای به حق کسب و پیشه‌نشده است. تنها چیزی که قانونگذار دریافت و انتقال آن را مجاز دانسته، حق سرقفلی است.
آیا حق کسب و پیشه را می توان در قرارداد ساقط کرد؟
در پاسخ به این سوال می توان گفت اگر موضوع درباره مکان تجاری که مشمول قانون ۱۳۵۶ باشد پاسخ منفی است. زیرا حق‌کسب‌و‌پیشه یا تجارت حقی‌است که با تخلیه محل کسب به مستأجر تعلق می گیرد . این‌حق قبل از آن که ایجاد شود قابل اسقاط نیست و برای تحقق آن برخلاف حق سرقفلی نیاز به پرداخت وجهی به مالک نمی باشد.
بنابراین، اگر مکانی برای تجارت و کسب اجاره‌شده‌باشد و مستأجر هنگام تنظیم قرارداد وجهی به مالک نپرداخته باشد. یا در قرارداد اجاره متعهد شود که در زمان تخلیه حق دریافت حق کسب و پیشه ندارد چنین شرطی قابل ترتیب اثر نیست. به‌این‌ترتیب، چنانچه موجر جهت‌تخلیه‌مستأجر به‌دادگاه مراجعه کرده‌باشد دادگاه ضمن صدور حکم تخلیه حکم به پرداخت حق‌کسب‌و‌پیشه را نیز صادر می نماید.
حق کسب و پیشه و سرقفلی با یکدیگر چه تفاوتی دارند؟
روابط موجر و مستاجر از جمله مسایل قدیمی به شمار می رود که در بحث اجاره محل کسب و کار با ورود مسئله سرقفلی و پدیدهایی مانند حق‌کسب‌و‌پیشه پیچیده تر از قبل شده و اختلافات را نیز عمیق تر کرده است. به علاوه، عموما مفهوم سرقفلی و حق کسب و پیشه یکی پنداشته می شود، اما در حقیقت به لحاظ حقوقی و قانونی مفاهیمی مجزا هستند، از این روی در ادامه به بررسی تفاوت هریک از آنها خواهیم پرداخت.
سرقفلی در اصطلاح حقی محسوب می شود که تنها در روابط موجر و مستاجر محقق می شود. به عبارت دیگر، سرقفلی پولی است که در ابتدای عقد اجاره به هرعلتی، توسط صاحب ملک از مستاجر دریافت می گردد.
همچنین در صورتی که در ابتدای قرارداد اجاره، مالک مبلغی را به عنوان سرقفلی (اولویت دادن به مستاجر در واگذاری مکان تجاری به مستاجر به نرخ ثابت یا نرخ متعارف) مطالبه و دریافت کرده باشد، مستاجر هم حق دارد در صورت واگذاری ملک تجاری به مستاجر دیگری یا در پایان مدت قرارداد، این مبلغ را به نرخ روز از مالک دریافت کند، اما حق‌کسب‌و‌پیشه، مبلغ مشخصی ندارد و در همان ابتدای قرارداد میزان آن مشخص نیست.
علاوه بر این، سرقفلی به عنوان یک حق مالی، قابل توقیف از سوی طلبکار یا مراجع قانونی خواهد بود، در حالی که حق‌کسب‌و‌پیشه فاقد این عناصر بوده و محاسبه آن، در صورت استحقاق، تنها با نظر کارشناس رسمی و حکم دادگاه صورت می گیرد.
گفتنی است حق‌کسب‌و‌پیشه تنها اختصاص به همان مستاجر مستقر در ملک دارد و قابل انتقال به دیگران نیست.
جهت مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. آزاده قورچیان وکیل پایه یک دادگستری
