حق ارتفاق چیست؟

منظور از حق ارتفاق، حقی است برای شخصی در ملک دیگری و اجازه می‌دهد که از آن ملک نیز استفاده کند. برای مشاوره با ما در ارتباط باشید. این حق می‌تواند شامل حق ناودان و حق عبور و… باشد. بیشتر این حق برای دو ملک نزدیک به هم بوجود می‌آید. این حق فقط مختص زمین است و هر شخصی که زمینی را خریداری کند و مالک آن شود می‌تواند از این حق استفاده کند.

این حق مدت زمان مشخصی ندارد و مالک می‌تواند برای دیگران به صورت محدود اجازه استفاده از آن را بدهد. در صورتی که ملکی مشاع باشد، هر مالک به صورت جداگانه حق استفاده از این حق را دارد. در قانون مدنی نیز به این موضوع اشاره شده‌است که هیچ کس نمی‌تواند دیگری را از استفاده از حق خود منع کند. با وجود تفاسیر مختلف در مورد حق ارّتفاق، هنوز هم در دادگاه‌ها موارد اختلاف در این‌زمینه دیده‌می‌شود.

ویژگی اصلی حق ارتفاق

• حق غیرمنقول ذاتی، حقی است که صرفاً به ملک غیرمنقول ذاتی اختصاص دارد و غیرقابل تقسیم است.
• در ملک مشاعی، تمامی شرکا حق بهره‌برداری از آن را به نحوی یکسان دارند و نمی‌توان به نسبت سهم هر فرد، حق بهره‌برداری از آن را اختصاص داد.
• اگر این حق از نوع طبیعی باشد و به واسطه موقعیت زمین باشد و نه قراردادی یا تبعی، دائمی خواهد بود.
• همچنین، اگر این حق، از نوع طبیعی باشد، به واسطه به ارث رسیدن زمین یا انتقال ملک، منتقل می‌شود.

معرفی انواع حق ارتفاق

1. حق ارتفاق قراردادی

   صاحبان املاک می‌توانند در ملک خود، هر حقی را که بخواهند نسبت به دیگری قرار دهند. این حق ممکن است معوض یا مجانی باشد و کیفیت استحقاق تابع قرارداد و عقدی است که مطابق آن حق داده شده است. این قرارداد به عنوان حق ارتفاق، تابع ماده ۱۰ قانون مدنی است.

2. حق ارتفاق تبعی

   حق ارتفاق تبعی به واسطه حق ارتفاق اصلی ایجاد می‌شود و تا زمانی که این حق اصلی از بین نرفته، به قوت خود باقی خواهد بود. مثلا، اگر شخصی به واسطه موقعیت زمین خود، برای آبیاری زراعت خود، در ملک دیگری این حق مانند حق شرب داشته باشد، به تبع این حق، حق عبور نیز خواهد داشت؛ زیرا بدون عبور از ملک دیگری، امکان استفاده از چشمه و شرب از آن، امکان پذیر نیست.

3. حق ارتفاق قراردادی

   صاحبان املاک می‌توانند در ملک خود، هر حقی را که بخواهند نسبت به دیگری قرار دهند. این حق ممکن است معوض یا مجانی باشد و کیفیت استحقاق تابع قرارداد و عقدی است که مطابق آن حق داده شده است. این قرارداد به عنوان حق ارتفاق، تابع ماده ۱۰ قانون مدنی است.

4. حق ارتفاق طبیعی

   حق ارتفاق طبیعی، یکی از انواع این حق است که به واسطه وضعیت طبیعی ملک، برای مالک، در ملک شخص دیگر، به وجود می‌آید. مثلا، اگر موقعیت ملکی مالک به گونه‌ای باشد که برای خارج شدن از ملک خود، مجبور به عبور از پشت بام ملک دیگر باشد، برای او در ملک شخص دیگر حق عبور ایجاد خواهدشد.

   اگر یک خانه یا زمین قبلاً مجرای فاضلاب یا آب باران دیگری بوده ، صاحب آن خانه یا زمین نمی‌تواند باعث جلوگیری از عبور آب یا شخص دیگری از ملک خود باشد، مگر اینکه استحقاقش مشخص شود. همچنین، سایر حقوق مانند حق داشتن در و شبکه، حق ناودان و حق شرب نیز به همین شکل است.

نحوه اثبات حق ارتفاق

روش‌های اثبات مالکیت در قانون مدنی مشخص شده‌اند و بنابراین، برای اثبات مالکیت خود بر حق ارتفاق یا هر حق دیگری، باید از روش‌های مندرج در قانون مدنی استفاده کرد. این شامل استفاده از سند مالکیت، قرارداد، اقرار، شهادت شاهدان و هر مدرک دیگری است که ادعای فرد را ثابت کند.

بنابراین، اگر مدعی این حق بخواهد در دادگاه و محاکم حقوقی یا کیفری، مالکیت خود را بر این حق، ثابت کند، باید از سند مالکیت ملکی که دارای این حق است، از قرارداد یا عقد منعقد‌شده که به واسطه آن، این حق به مالک داده‌شده، شهادت شاهدان، اقرار طرف منکر این حق یا هر مدرک مثبت دیگری، استفاده کند.

تفاوت حق انتفاع و ارتفاق

حق انتفاع در ماده ۴۰ قانون مدنی به شرح زیر تعریف شده‌است. “حق انتفاع، عبارت از حقی است که به موجب آن، شخص می تواند از مالی که عین آن، ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند.” بنابراین، با حق انتفاع، فردی می‌تواند از مال و منافع مالی که متعلق به خودش نیست یا مالکیت آن را ندارد، استفاده کند.

تفاوت حق انتفاع با حق ارتفاق، در این است که حق انتفاع هم در خصوص اموال منقول و هم در خصوص اموال غیر منقول وجود دارد، در حالی که حق ارّتفاق صرفاً در خصوص ملک که مال غیر منقول ذاتی می باشد، وجود دارد.

در حق انتفاع، شخص صاحب حق می‌تواند در حدود آنچه به او اجازه داده‌شده، از منافع مال دیگری بهره‌مند شود و نفع موضوع، بر پایه منفعت بردن می‌باشد. اما در حق ارّتفاق، فرد لازمه صرفاً به اندازه آنچه برای بهره‌مند شدن از حق ارّتفاق لازم است، می‌تواند از منافع ملک دیگری نیز بهره‌مند شود و این انتفاع، صرفاً به جهت استفاده راحت‌تر از ملک خود شخص است.

ضمناً برای اثبات حق انتفاع نیز، باید مدارک مثبت ادعای خود را از جمله سند، قرارداد و هر امر دیگری به دادگاه ارائه داد. در غیر این صورت، ممکن است به تصرف مال بدون اذن مالک محکوم گردد که برای فرد، تبعات سنگینی در پی خواهد داشت.

جهت مشاوره حقوقی با وکلا و کارشناسان ما با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. آزاده قورچیان وکیل پایه یک دادگستری