ایفای ناروا مرکب از دو واژه ایفا و ناروا است. ایفا در لغت مصدر باب اِفعال به معنای وفاکردن و حق کسی را تمام و کمالدادنآمده است. ناروا نیز به معنای بدون حق و سبب قانونیبودن است. هرگاه شخصی بدون وجود حق و سبب قانونی مالی به دیگری بپردازد. این پرداخت، ایفای ناروا است.در مقابل ایفا به طور صحیح در جایی معنا پیدا می کند که دینی وجود داشتهباشد و شخصی به دیگری مدیون باشد و اقدام به پرداخت دینش بنماید.
آنچه خواهید خواند
Toggleایفای ناروا چه شرایطی باید داشته باشد؟
تحقق و رخدادن ایفای ناروا باید همراه با شرایطی باشد که بدون وجود آن شرایط به هیچ وجه رخ نمیدهد که در این جا به آن میپردازیم:
- ایفای تعهدی که توسط ایفاکننده متصور شدهاست.
- ناروا محسوب شدن وفای صورتگرفته اعم از آن که فرد مدیون نباشد و یا شرایط مدیون بودن او از بین رفتهباشد.
- در ایفای ناروا یا بدون جهت حتماً باید یکی از سه حالت اشتباه، تدلیس، اکراه وجود داشته باشد.
اثبات ناروا بودن ایفا
به موجب بخش دوم ماده 265 قانون مدنی دهنده مال می تواند مالش را از گیرنده پس بگیرد. ماده 265 قانون مدنی در این باره می گوید:
هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهرا در عدم تبرع است. بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون این که مقروض آن چیز باشد می تواند استرداد کند. بنابراین چنان چه شخصی تصور کند به دیگری بدهکار است و بابت بدهی اش مالی به او بدهد، گیرنده مال نمی تواند به ناروا آن را تصاحب نماید و باید آن را به دهنده مال پس بدهد.
برای استرداد چنین مالی لازم است دهنده مال ناروا بودن پرداخت را اثبات نماید. درصورتی که گیرنده مال مدعیبخشیدنمال شود، باید آن را اثبات نماید زیرا به موجب بخش نخست این ماده کسی که مدعی بخشش مال است باید این امر را اثبات نماید. هم چنین درصورتی که دریافت کننده، مال پرداختشده را تأدیه دین از سوی مدیون بداند، در این صورت پرداخت کننده باید ثابت نماید که پرداخت ناروا بودهاست. مطابق رویه دادگاه ها نیز پرداخت کننده باید عدم استحقاق گیرنده را ثابت نماید.
آثار حقوقی ایفای ناروا
- شخصی که مالی را به ناحق دریافت کرده است، وظیفه دارد بدون هیچ کموکاستی آن را به صاحب اصلیاش بازگرداند. چرا که عمل او مصداق ایفای ناروا می باشد.
- شخصی که مال را به نارواگرفته در کنار آن که وظیفه دارد هر آن چه به نادرست دارد به صاحبش بازگرداند. باید منافع حاصله استفاده از آن مال را به صاحب مال بدهد. علت این امر این است که در مدتی که مال بهناحق دست اوبوده و از آن بهرهبردهاست صاحب اصلی مال از منافع آن محرومبوده و در این جا میتواند اجرتالمثل دریافت نماید. چرا که مال دریافتشده به صورت ایفای ناروا بودهاست.
- زمانی که مالی به دست فردی می رسد و آن شخص از عدم حق خود بااطلاع نمیباشد. در این جا اجبار و الزامی برای پرداخت اجرتالمثل برای او وجود ندارد . صاحب مال نمیتواند او را مجبور به پرداخت اجرتالمثل ایام تصرف نماید. اما اگر از عدم حق خودآگاهی داشته باشد باید حتماً اجرت را پرداخت و کوتاهی نورزد چرا که در هرصورت ایفای ناروا رخدادهاست.
- انجام هرگونه معامله به روی مالی که عنوان ایفای به ناحق دارد عملی غیرنافذ محسوب میشود. شخص صاحب مال یا میتواند معامله را رد و مال خود را پس بگیرد، یا این که معامله صورتگرفته را تأیید و مبلغ یا همان ثمن معامله را دریافت نماید.
- مسئولیت شخصی که به ایفای ناروا مالک مال و منافع حاصل از آن شدهاست. دراینخصوص هیچآگاهی ندارد و نمیداند که بدون حق آن مال را در دست خود دارد هیچ تفاوتی با شخصی که از عدم حق خودآگاه هست وجود ندارد. اگر ضرری بهآنمال وارد شود حتی اگر ناشی از حوادث قهری باشد در این جا فرد مسئول به جبران خسارت واردشده به مالک اصلی میباشد.
ایفای ناروا در قانون مدنی
در قانون مدنی به بحث ایفای ناروا اشارهشدهاست که به تصریح به آن خواهیم پرداخت:
- ماده ۳۰۱ قانون مدنی: هرگاه کسی عمداً یا از روی اشتباه به چیزی که حق او نبوده دست بیابد باید آن را به مالک مال استرداد نماید.
- ماده ۳۰۲ قانون مدنی: هرگاه کسی خود را اشتباها مدیون بداند و دینی را ادا نماید، این حق برای او وجود دارد که آن چرا که داده از گیرنده مال تحویل بگیرد.
- ماده ۳۰۳ قانون مدنی در ایفای ناروا بیان داشتهاست که هرگاه کسی مالی را بدون آن که حقی نسبت به آن داشته باشد، دریافت کرده باشد نسبت به خود مال و منافع آن در حکم ضامن محسوب شده و آگاهی و عدم آگاهی او مانعی برای ضامن بودن او نمیباشد.
- ماده ۳۰۴ قانون مدنی در این خصوص میگوید که اگر شخصی خود را نسبت به مال دریافتی محقمیدانسته در صورتی که در واقع همچین چیزی نبوده و نسبت به آن مال معاملهای انجام دهد. این معامله فضولی محسوب شده و قوانین و احکامی برای آن وجود دارد.
- ماده ۲۶۵ قانون مدنی در خصوص ایفای ناروا یا پرداخت بدون دلیل بیان میدارد که دادن مال به دیگری نشان از عدم تبرع دارد به این دلیل اگر شخصی چیزی را به کسی بدهد که نسبت به آن دین وجود نداشتهاست و قرضی نبودهباشد میتواند آن را استرداد نماید.
کلام آخر
جهت مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. آزاده قورچیان وکیل پایه یک دادگستری