خیار شرط، به موجب آن، به طرفین قرارداد یا یکی از آن‌ها یا شخص ثالث، حق داده می‌شود تا در مدت زمان معین، قرارداد را برهم‌زند. تعیین مدت برای خیار شرط الزامی است و امکان تعیین خیار شرط برای شخص ثالث وجود دارد، اما در نکاح، وقف و ضمان ممنوع است. شرایط اعمال خیار شرط باید در قرارداد مشخص شوند

ماده قانونی خیار شرط

ماده ۴۵۸ قانون مدنی بیان داشته که، متعاملین می‌توانند شرط نمایند که هرگاه بایع در مدت معینی تمام مثل ثمن را به مشتری رد کند، خیار فسخ معامله را نسبت به تمام مبیع داشته باشد و همچنین می‌توانند شرط کنند که هر گاه بعض مثل ثمن را رد کرد خیار فسخ معامله را نسبت به تمام یا بعض بیع داشته باشد.

تفاوت های اصلی بیع شرط و خیار شرط

اگر بخواهیم ماهیت و ذات خیار شرط و بیع شرط را با هم مقایسه کنیم، باید گفت که در کل تفاوتی وجود ندارد. اما با دقت متوجه می‌شویم که می‌توان دو تفاوت را برای آن‌ها متصور شد.

• اولین تفاوت این است که خیار شرط یک خیار مشترک می‌باشد. به عبارت دیگر این خیار هم متعلق به بایع است و هم متعلق به مشتری و حتی می‌تواند برای ثالث در نظر گرفته‌بشود. این در حالی است که بیع شرط تنها متعلق به بایع می‌باشد.
• تفاوت دوم این است که در خصوص خیار شرط ما نمی‌‌‌‌گوییم که اعمال آن مشروط است به پرداخت ثمن و یا اینکه اعمال آن منوط است به تسلیم مبیع. به عبارت دیگر، خیار شرط مستقل از پرداخت ثمن یا تسلیم مبیع است و می‌تواند بدون آن که شرایط خاصی برای اعمال آن وجود داشته باشد، اجرا شود.
• اما در خصوص بیع‌شرط، بیان می‌کنیم که تنها زمانی بایع می‌تواند بیع‌شرط را فسخ کند که تمام ثمن و یا آن قسمت از ثمن که شرط شده‌است را پرداخت کند.

بنابراین برای اعمال بیع‌شرط، شرایطی وجود دارد که این شرایط را در خیار‌شرط ملاحظه نمی‌کنیم. در واقع، خیار شرط از بیع شرط به دلیل این تفاوت‌ها مستقل است.

4 نکته مهم بیع مشروط چیست؟

1.  در بیع‌شرط منافع حاصل از عقد از زمان عقد تا فسخ قرارداد متعلق به مشتری است. به نظر می رسد منظور قانون گذار منافع منفصل است نه متصل.
2.  در بیع شرط، مشتری حق نقل و انتقال مبیع را ندارد. چرا که نقل و انتقال منافی حقوق بایع است.
3. چنانچه مشتری از گرفتن‌ثمن امتناع کند، بایع می تواند ثمن را به صندوق دادگستری واریز کند و معامله را فسخ نماید.
4.  چنانچه پس از وقوع عقد بیع شرط مشتری فوت کند، مبیع متعلق به وراث او خواهد بود و حق فسخ برای بایع همچنان باقی است.
5.  چنانچه بایع پس از گذشتن مدت مذکور در قرارداد، عقد را فسخ نکند، مالکیت مشتری بر مبیع قطعی خواهد شد.

نتیجه گیری مقاله

یکی از اقسام عقد بیع، بیع شرط است. در بیع شرط، میان بایع و مشتری چنین اشتراط می شود که اگر بایع ظرف مهلت معینی ثمن را به مشتری مسترد کند، حق فسخ قرارداد را داشته باشد و بتواند مبیع را پس بگیرد. احکام معامله با حق استرداد و بیع شرط هم پوشانی زیادی با یکدیگر دارند. با این تفاوت که مفهوم معامله با حق استرداد از بیع شرط گسترده تر است و هر نوع معامله ای را شامل می شود. نکته‌مهم در بیع شرط این است که مشتری نمی تواند تا قبل از قطعی شدن مالکیت خود بر مبیع، آن را به دیگری انتقال دهد. اما پس از مضی مدت مذکور در قرارداد، هر نوع نقل و انتقالی صحیح و بلا اشکال است. زیرا مالکیت مشتری بر مبیع قطعی است.

جهت مشاوره حقوقی با وکلا و کارشناسان ما با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. آزاده قورچیان وکیل پایه یک دادگستری